VOC-regelgeving: verschillen tussen de EU en Zwitserland uitgelegd

Vluchtige Organische Stoffen (VOC’s) komen voor in talloze producten zoals verven, lijmen en oplosmiddelen. Omdat deze stoffen schadelijk kunnen zijn voor zowel mens als milieu, gelden er in Europa en Zwitserland strikte regels. Maar let op: de aanpak verschilt per land.

In deze FAQ lees je wat de belangrijkste verschillen zijn tussen de Europese VOC-regelgeving en de Zwitserse VOC-heffing. Je leert waar je op moet letten bij het opstellen of controleren van veiligheidsinformatiebladen (SDS), welke verplichtingen gelden voor het vermelden van VOC-gehaltes, en hoe je voorkomt dat je onnodig belasting betaalt of gezondheidsrisico’s over het hoofd ziet. Gebruik deze informatie om compliant te blijven én de veiligheid van je medewerkers en klanten te waarborgen.

Wat zijn vluchtige Organische Stoffen (VOS of VOC’s)? 

Vluchtige Organische Stoffen (VOC’s, van het Engelse Volatile Organic Compounds) zijn chemische stoffen die makkelijk verdampen bij kamertemperatuur. Ze komen onder andere voor in verven, lijmen, oplosmiddelen en reinigingsmiddelen. VOC’s dragen bij aan luchtvervuiling en kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid – met name bij beroepsmatige blootstelling. 

Wat zijn de gezondheidsrisico’s van VOC’s? 

Langdurige blootstelling aan hoge concentraties VOC’s kan leiden tot blijvende gezondheidsschade. Een bekend voorbeeld is Organisch Psycho Syndroom (OPS), ook wel “schildersziekte” genoemd. 

OPS is een beroepsziekte waarbij het centrale zenuwstelsel beschadigd raakt. Symptomen zijn onder andere 

• Geheugen- en concentratieproblemen 
• Chronische vermoeidheid 
• Stemmingsstoornissen 

Deze aandoening komt vooral voor bij mensen die jarenlang onbeschermd werken met oplosmiddelrijke producten. 

Wat doet de Europese Unie om deze risico’s te beperken? 

De EU hanteert een dubbele aanpak: 

Productwetgeving: 

De Richtlijn 2004/42/EG (ook wel “de verf- en lakrichtlijn”) stelt limieten aan het maximale VOC-gehalte in bepaalde verf- en vernisproducten. Doel: blootstelling beperken én vorming van ozon op leefniveau tegengaan. 

Arbobeleid: 

Aandacht voor blootstellingslimieten en bescherming van werknemers via risicobeoordeling, ventilatie en persoonlijke beschermingsmiddelen. 

Moet het VOC-gehalte vermeld worden op een EU-veiligheidsinformatieblad (SDS)? 

Nee, het is niet verplicht om het VOC-gehalte expliciet te vermelden op SDS’en binnen de EU. Maar: In sectie 15 van het SDS staat wél vermeld of Richtlijn 2004/42/EG van toepassing is. Het VOC-gehalte is vaak indirect af te leiden uit de opgeloste componenten in sectie 3. Sommige sectoren, zoals coatings en drukwerk, leveren aanvullende technische fiches of aparte productverklaringen met VOC-data. 

In geautomatiseerde systemen zoals Toxic wordt bij ontbrekende exacte waarden een worst-case benadering gebruikt — met bescherming van de gebruiker als uitgangspunt. 

 Hoe verschilt Zwitserland in haar aanpak? 

Zwitserland kiest voor een fiscale benadering: 

• Producten met meer dan 3% VOC worden belast via een speciale VOC-heffing. 
• Producenten en importeurs moeten aantonen hoeveel VOC’s er in hun producten zitten, tenzij bewezen kan worden dat de VOC’s tijdens gebruik niet vrijkomen. 

Dit heeft twee gevolgen: 

• Vermindering van uitstoot via financiële prikkels. 
• Wettelijke verplichting om het VOC-gehalte (in massaprocenten) expliciet op te nemen in sectie 15 van het SDS. 

Is de Zwitserse aanpak ook gericht op bescherming van werknemers? 

Indirect wel. De VOC-belasting is primair gericht op het milieu, maar leidt óók tot minder beroepsmatige blootstelling. Waar de EU inzet op arbeidsveiligheid via regelgeving, werkt Zwitserland met economische prikkels. 

Wat betekent dit voor bedrijven die actief zijn in zowel de EU als Zwitserland? 

Het verschil in focus heeft directe impact op de SDS-inhoud: 

• In de EU is VOC-informatie contextafhankelijk. 
• In Zwitserland is vermelding van het exacte VOC-gehalte wettelijk verplicht. 

Toen een Europese klant zich op de Zwitserse markt voorbereidde, bleek er een datakloof: veel SDS’en bevatten geen exacte VOC-waarden. Toxic heeft toen leveranciers benaderd voor correcte informatie en systemen aangepast. Nieuwe stoffen krijgen voortaan bij introductie direct de juiste VOC-registratie, zodat er geen sprake is van overbelasting én de veiligheid van werknemers gewaarborgd blijft.